ژاک و اربابش

در پی تهاجم شوروی سابق به چكسلواكی در 1968 و ” بگیر و ببند”‌هایی كه در پی داشت، میلان كوندرا در لیست سیاه قرار گرفت و ممنوع القلم شد و به دلیل محرومیت از چاپ كتاب‌هایش امكان گذران زندگی را از دست داد. چند تن از دوستانش در صدد یاری به او بر آمدند. از جمله، یك كارگردان تئاتر پیشنهاد كرد تحت پوشش نام او، نمایشنامه‌ای با اقتباس از ” ابله” داستایوفسكی برای اجرای صحنه بنویسد. كوندرا در پی بازخوانی اثر متوجه شد حتی به قیمت مردن از گرسنگی، چنین كاری از او ساخته نیست. با داستایوفسكی جور در نمی‌آید. اما در عوض به سرش زد ” ژاك قضا و قدری” دیدرو را به صورت نمایشنامه در آورد. كارگردان موافقت نكرد، اما میلان كوندرا اهمیتی نداد و این‌گونه بود كه ” ژاك و اربابش” براساس ” ژاك قضا و قدری” دیدرو اما با برداشت شخصی میلان كوندرا نوشته شد. ژاك و اربابش یك اثر كم‌‌نظیر در ادبیات نمایشی، یك واریاسیون درخشان و در عین حال مفرح است و هر چند از دیدرو الهام گرفته اما به كوندرا تعلق دارد. ژاك و اربابش نخست در یوگسلاوی و سپس در یونان و آلمان و سوئیس بر روی صحنه رفت و در فرانسه مدت‌ها روی صحنه ماند و در همان‌جا نیز برندة جایزه شد.