بررسی سیر شاعری فاضل نظری

[vc_row][vc_column][vc_column_text woodmart_inline=”no” text_larger=”no”]

فاضل نظری از شاعران فعالی است که می توان گفت در نمودار خطی سیر جریان شناسی شعر معاصر از نظر تأثیر بر فضای شعر و شاعران پس از خود در منطقه ای ویژه قرار دارد. شعر او در اوایل شاعری از لحاظ ساختار تألیف و پردازش مضمون بسیار به شاعران سبک اصفهانی(هندی) نزدیک بود. نظری با هوشمندی خود و با استفاده از خلأ اطلاعاتی مخاطب نسبت به سبک هندی و ساختار آن توانست به نوعی این سبک را در مختصاتی به روزتر بازسازی کند به طوری که مخاطب احساس کرد با یک فضای جدید در شعر مواجه شده است؛ بیت محور بودن غزل های او که از خصوصیات سبکی این نوع از سُرایش است، مخاطب بی حوصله را با تک بیت های جذابی مواجه می کند که کاربرد بیشتری برای چنین مخاطبی دارد تا یک شعر بلند که از لحاظ محور عمودی منسجم است.

از دیگر زیرکی های نظری،شناسایی دغدغه ها و گرفتاری های روزمرۀ انسان معاصر و نکوهش شاعرانۀ آن ها در کلام خود است.
تنهایی،تکراری شدن زندگی،خیانت دوست،از بین رفتن مفهوم واقعی عشق و موضوعاتی از این دست،دشمنانی هستند که شاعر با واژه ها به ستیز آنان می رود. هرچند شاعر در این مبارزه با پیش فرض جبرگرایانه ای که دارد ناامیدانه به نبرد می پردازد و گویا خود را از پیش بازنده می بیند و توانایی شکست دادن آن ها را ندارد ولی در عین حال در اکثر غزل های خود سعی دارد مخاطب را با ابعادی بکر از زندگی آشنا کند و او را کمی هم که شده از خستگی مفرط زندگی روزمره دور کند.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][woodmart_products post_type=”ids” layout=”carousel” include=”15431, 15430, 15429, 42270, 15426, 15427″ slides_per_view=”6″ autoplay=”no” hide_pagination_control=”no” hide_prev_next_buttons=”no” center_mode=”no” wrap=”no” sale_countdown=”0″ stock_progress_bar=”0″ highlighted_products=”0″ products_bordered_grid=”0″ lazy_loading=”no” scroll_carousel_init=”no”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text woodmart_inline=”no” text_larger=”no”]

عشق در غزل فاضل نظری به شهادت خود شاعر در شعرهایش مفهومی است کاملاً زمینی؛ معشوق غزل های او معشوقی است که دائماً سر ناسازگاری با عاشق دارد و عاشق بنا را بر مدارا و تحمل جفا گذاشته است.

از خاک مرا برد و به افلاک رسانید
این است که من معتقدم عشق زمینی است..

زبان در شعر نظری تلفیقی است از زبان سهل و ممتنع سبک عراقی و زبان محاوره ای سبک اصفهانی و با تساهل و تسامح همراه است ولی از اشکالات زبانی فاحش تهی است و تا حد زیادی از تکلف زبانی، ابهام و موهوم سُرایی دور است.
فاضل در شیوۀ بیانی کلام خود «ارسال المثل» که رایج ترین آرایۀ ادبی شاعران هندی سُراست را با تعدیل بسامد آن در سخنش اعمال کرده؛ به همین خاطر می توان کلام او را در برخی اشعار تلفیقی از عراقی-اصفهانی دانست. عدم افراط در نزدیک شدن به روند قدمای سبک هندی در سُرایش از دیگر هوشمندی های اوست. او صنعت «ارسال المثل» یا به تعبیر دیگر «اسلوب معادله» را با لطافت و ظرافتی که دل پسند مخاطب باشد به کار می گیرد؛

خبر نداشتن از حال من بهانۀ توست
بهانۀ همۀ ظالمان شبیه هم است..

فاضل نظری در مسیر شاعری خود هر چه پیش تر رفته توجه نسبتاً بیشتری به شاخۀ تکنیک های لفظی از زیرشاخه های زبان شعر داشته و سعی در برجسته کردن این تناسبات لفظی در نگاه مخاطب دارد ؛

اگر به ملک رسیدی جفا مکن به کسی
که آن چه “کاخ” تو را “خاک” می کند ستم است..

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_single_image image=”52619″ img_size=”full” alignment=”center” woodmart_inline=”no” parallax_scroll=”no”][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text woodmart_inline=”no” text_larger=”no”]

همان طور که پیداست است، «خاک» نتیجۀ نوشتار و خوانش معکوس «کاخ» است و چنین تکنیک هایی در شعر معمولاً عامدانه و آگاهانه انجام می شود و وجود این نوع تزئینات لفظی نشان می دهد که شاعر گوشۀ چشمی به این نوع از آرایش لفظی داشته و بخشی از دغدغۀ او در فرآیند سُرایش شعر بوده است.

از دیگر تغییرات اساسی در ساختار شعر فاضل نظری نسبت به دفتر شعرهای اول او این است که توجه زیاد شاعر به مُردف بودن غزل ها آن هم لزوماً ردیف های خاص وگاهی نسبتاً بلند که در اصطلاح محفلی و انجمنی «ردیف بازی» نامیده می شود، کم تر شده است و ردیف های انتخابی شاعر بیشتر از نوع فعل و اسم هستند که صرفاً تمام کنندۀ هر بیت هستند. در برخی موارد هم غزل ها صرفاً مقفی هستند و ترجیح شاعر این بوده است که رهاتر بسراید و به اندازۀ یک «ردیف» هم که شده از قید و بندهای عروضی آزاد باشد تا بتواند تکلم آسان تری داشته باشد.

در شعر فاضل نظری آن چه که اولویت سُرایش شاعر است،حرکتی سریع به سوی مضمون آوری و سعی در کشف فضاها و تصاویر بکر شاعرانه است و مشخصه هایی مانند زبان پشت سر این هدف قدم می زنند و شاید گاهی چند قدمی از هدف اصلی شاعر بازبمانند ولی از نفس نمی افتند.

تکامل نسبی اندیشۀ شاعر و نوع جهان بینی او که به نظر می رسد در کتاب ضد تا اندازه ای به تثبیت رسید پس از آن سرعت و جزئیات بیشتری پیدا کرد، خصوصاً رگه های تصوف و عرفان، آن هم از جنس ابن عربی در شعر او نمود بیشتری پیدا کرد؛

به عیب پوشی و بخشایش خدا سوگند
خطا نکردن ما غیر ناسپاسی نیست..

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1635614105730{padding-bottom: 25px !important;}” mobile_bg_img_hidden=”no” tablet_bg_img_hidden=”no” woodmart_parallax=”0″ woodmart_gradient_switch=”no” row_reverse_mobile=”0″ row_reverse_tablet=”0″ woodmart_disable_overflow=”0″][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″]

از مهم ترین نکات شعر نظری در حوزۀ بیان، درگیر نبودن شاعر با تصنعات لفظی و عدم پرداختن مکانیکی به آرایه پردازی است که سبب صمیمی ماندن زبان و نزدیکی بیشتر شعر به مخاطب می شود.

ویژگی های غزل سنتی در مضمون ، واژگان و صورخیال در اشعار فاضل نظری برجسته است، وی مطابق با غزل سنتی، مضمون عشق و عرفان را انتخاب کرده و صور خیال و واژگان تخصصی غزل عاشقانه و عرفانی را به کار گرفته است اما در نوع نگرش به مضمون و انتخاب آرایه ها و ارتباط زبان امروز و زبان گذشته ، سنت گریزی های هوشمندانه ای هم انجام داده است، در نگاه سنت گریزانه تعبیرات تازه ای از عشق و عرفان ارائه داده و از تصاویر امروزی در صور خیال بهره برده است و با این کار توانسته یک تلفیق معتدل میان غزل سنتی و نو ایجاد کند و از این لحاظ شعر او ادامۀ جریان سنت گرای معاصر یا همون «نئوکلاسیک» است. با نگاهی به حضور صنایع ادبی در شعر او، می بینیم که اولـین و پربسـامدترین آرایـه در شـعر او تشـبیه اسـت، بیشترین نوع تشبیه نیز تشبیه مفصل و مرکـب اسـت ، در کـاربرد تشـبیهات، سـنت گرایی و سنت گریزی متعادلی دارد، سنت گریزی او را در انتخاب تصویر بیشتر در مشـبه به مـی بینیم، او از تشبیه های کلیشه ای ادبیات سنتی استفاده نکرده است و سعی دارد از تصـاویر روز جامعـه استفاده کند، به عنوان نمونه در بیت زیر لب معشوق را به میوۀ ممنوعه تشبیه کرده است کـه سابقه ای در شعر سنتی ندارد؛

لب تو میوۀ ممنوع ولـی لـب هـایم
هرچه از طعم لب سرخ تـو دل کنـد نشـد..

ترکیب ماه و پلنگ در شعر سنتی وجود ندارد و زاییدۀ شعر معاصر و غزل نو اسـت و نظری آن را با بسامد قابل توجهی در اشعارش استفاده کرده و مضمون های تـازه ای سـاخته است.

او را اگر در یک سیر خطی که معیار آن، ترتیب انتشار دفتر شعرهای اوست به دقت ببینیم متوجه فراز و فرودهای مختلف زبانی، واژگانی، موسیقایی و حتی ایدئولوژیک در شعرش می شویم. غیر از ایدئولوژی موارد دیگر را می توان به حساب تجربه و پختگی های طبیعی شاعری گذاشت ولی نوسانات و تغییرات ایدئولوژیک قطعاً با ارادۀ و تفکر شاعر اتفاق افتاده و نشان از سیر پوست اندازی اندیشۀ شاعر است و از طرفی نشان دهندۀ این است که شاعر میل دارد تحولات فکری خود را با مخاطب در میان بگذارد و همین مسئله باعث کنجکاوی و همراهی بیشتر مخاطب با شاعر خواهد شد.

فاضل نظری بنا به میزان و نوع تأثیرش بر فضای شعر خصوصاً در دهه های هشتاد و نود توانست راه تازه ای را در غزل سُرایی باز کند و این فرم محبوب را پس از انزوایی که تحت تأثیر برخی جریان های به اصطلاح نوگرایانه و بازی های رسانه ای آن ها از دهۀ هفتاد به بعد در شعر شاعران جوان ایجاد شده بود دوباره احیا کند و بسیاری از شاعران نوپا را به سوی غزل سُرایی سوق دهد.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]