فلسفه صدرا (دوره دو جلدی)

مدرسه فكری و فلسفی حكیم یگانه و فیلسوف شهیر «صدرالمتألهین شیرازی» به حدی استوار، راسخ، جامع و كامل است كه مرزهای علوم را درنوردیده و تا دورترین افق‌ها را گشوده؛ به گونه‌ای كه علم كلام را به اوج دریافت‌های اعتقادی پیش برده و فلسفه را تا مرز عرفان رسانده، و عرفان را نیز بسطی عظیم بخشیده كه بتواند خود را در مظاهر علمی دیگر نمایان سازد و این سعی بلیغ و تلاش وسیع، با ارائهٴ هنرمندانه در آثار آن نادرهٴ دوران نمایان است.
از آثار ارزشمند این فیلسوف متأله «الحكمة المتعالیه فی الاسفار الأربعه العقلیه» است. حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی (حفظه الله) از ماهرترین غواصان این دریای عمیق و از حاذق‌ترین طایران این آسمان بلند است كه این كتاب شریف را در سه دوره تدریس فرمودند و ثمره مكتوب آن مجموعهٴ «رحیق مختوم، شرح حكمت متعالیه» است. با توجه به وسعت و حجم فراوان مباحث این كتاب و دشواری دسترسی دانش‌پژوهان به معارف آن، خلاصه‌ای از رحیق مختوم در مجموعهٴ «فلسفه صدرا» به دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان تقدیم میشود. جلد اول و دوم این مجموعه كه خلاصه شدهٴ ده جلد نخست رحیق مختوم است، مطالبی همچون وجود و اقسام اولی آن، احوال نفس وجود، اصول كیفیات و عناصر عقود و ماده و جهت به لحاظ مقام ثبوت و اثبات، وجود ذهنی، تتمیم احكام وجود و برخی احكام شایان ذكر عدم، جعل و تشكیك، ماهیت و لواحق آن، وحدت و كثرت، علت و معلول و… را در اختیار تشنگان معارف ناب فلسفی قرار میدهد.
جلداول کتاب «فلسفه صدرا» پس از بیان سفرهای چهارگانه، مسلک اول، تعریف فلسفه، مشرب های فلسفه و غایت فلسفه به شرح سه مرحله اول کتاب حکمت متعالیه می پردازد
وسعت و حجم فراوان مباحث و مطالب کتاب «رحیق مختوم»، دسترسی علاقه مندان به آن را دشوار کرده است و این امر باعث شد حجت الاسلام و المسلمین «محمدکاظم بادپای همدانی» ده جلد این کتاب را بدون هیچ شکست و تغییر غالبی در دو جلد به نام «فلسفه صدرا» خلاصه و به چاپ برساند.

سه مرحله اول از کتاب «حکمت متعالیه» که شرحش در جلد اول آمده است «وجود و اقسام اولی آن» که مطالبی مانند احوال نفس وجود و وجود ذهنی را در بر می گیرد و مرحله دوم «تتمیم احکام وجود و برخی احکام شایان ذکر عدم» و مرحله سوم «جعل و تشکیک» نام دارد.

جلد دوم این اثر
«ملا عبدالرزاق لاهیجی» در مقدمه شرح کتاب مشاعر، مشرب های فلسفی را به سه دسته تقسیم می کند: گروه اول کسانی که تنها از طریق نظر یعنی مباحث مفهومی و براهین استدلالی به شناخت جهان می پردازند که حکمای مشا نام دارند، گروه دوم کسانی هستند که افزون به سمع مسائل از جهان شناسی پرداخته و می کوشند تا با تهذیب و تزکیه ای که از این طریق انجام می دهد به شناخت جهان نایل شوند که رواقیون نام گرفته اند و دسته سوم وابسته به کسانی است که می کوشند تا آن چه با استدلال می فهمند با بصیرت عقلی نیز مشاهد کنند که اشراقیون نام دارند.
حکمت متعالیه، کمال خود را در جمع میان عرفان، برهان، قرآن و وحی جست و جو می کند و هریک را در عین لزوم و استقلال با دیگری می طلبد و با اطمینان به هماهنگی و جزم به عدم اختلاف، همه آن ها را گرد هم می بیند و در مقام سنجش درونی، اصالت را از آن قرآن می داند و آن دو را در محور وحی، انفکاک ناپذیر مشاهده می کند.
حکمت متعالیه هم اهل شهود را سیراب می کند و هم اهل بحث را به علم یقینی می رساند، بنابراین تنها حکمتی که هم برای خود، هم برای اهل شهود و هم برای اهل نظر کافی است همانا حکمت متعالیه است