بنیان حیات اجتماعی-سیاسی تشیع در تقابل با هژمونی سیاسی غالب شکل گرفته است و واقعۀ عاشورا و مناسک مرتبط با آن نقش مهمی در شکل‌گیری هویت شیعی دارد. پیاده‌روی اربعین به عنوان یک پدیدۀ اجتماعی نوظهور، واقعیت اجتماعیِ پیچیده و متکثری است. تکثر این پدیده به پیچیدگی رخداد امر دینی در جهان مدرن و بدون روح مذهبی باز می‌گردد که دارای ویژگی‌هایی همچون: گستردگی، فراملیتی و فرا‌قومیتی بودن و فرارفتن از مرزهای خاورمیانه و مخاطب قرار دادن جهان تشیع در سراسر جهان، بازنمایی رسانه‌ای و ‌‌تأثیر آن بر آگاهی زائر به مثابه سوژه، جغرافیای برون‌مرزی و قرارگرفتن آن در کشور عراق با دارا بودن حافظۀ تاریخی پرتناقض و پرتعارض در میان‌ذهنیت ایرانی و درنهایت رخداد آن در وقفه و گسست از جریان زندگی عادی و رهاشدگی زائر از روزمرگی‌ها است. به سخن دیگر پیاده‌روی اربعین در تلاقی و درهم‌پیچیدگی امر دینی با تنوع و تکثر قومیتی، فرهنگی و اجتماعی زائر تجربه می‌شود. همچنین اوضاع کنونی منطقۀ خاورمیانه و حضور گروه‌های تروریستی در عراق و نیز تنش‌های بین‌المللی میان شیعیان به‌ویژه محور مقاومت با کشورهای غربی را نیز باید بر پیچیدگی رخداد راه‌پیمایی اربعین و فهم آن به عنوان یک میدان پژوهش اجتماعی افزود.