این کتاب پژوهشی تاریخی، فقهی و اجتماعی، در عرصه علوم و معارف حوزوی دانشگاهی است.
بخش اوّل کتاب که در پنج فصل صورت بندی شده به ترتیب از: تأثیر تحوّلات فکری و سیاسی و اجتماعی در رویکردهای آخوند خراسانی، تحصیلات، اساتید، شاگردان و نوشته های ایشان، از آخوند در آئینه فتواها، مراسلات و نامه ها، از زعامت سیاسی فقیهان، و نهایتا از حضور بی بدیل آخوند و همراهان و شاگردان ایشان در جنبش مشروطیت سخن می گوید.
در بخش دوّم، آثار و نقش فقیه وارسته، «حاج شیخ باقربهاری» شاگرد مبرّز و یار و همراه نستوه آخوند در جنبش مشروطیت به بررسی گرفته می شود. فصل دوّم همین بخش، به سیری در رساله «ایضاح الخطاء» اختصاص دارد. رساله ای که یکی از شصت و پنج مجلّد، از تألیفات «حاج شیخ» است، و در دفاع از قیام مشروطه به رشته تحریر در آمده است.
بخش سوّم، به مقوله عزیز و عظیم عدالت می پردازد که پیوستگی وثیقی با جنبش مشروطه گری دارد. در فصل نخست از: «مفهوم، مبانی و شاخص های عدالت اجتماعی» سخن می رود. فصل دوّم: «عدالت و امنیت قضائی» را به بررسی می گیرد، و در فصل سوّم از «عدالت و تعریف ویژه آن در نگرش فقهی»، و چرائی این تعریف ویژه سخن به میان آمده است.