غزلیات بیدل (دوجلدی)

در این سال ها غزلیات بیدل بسیار منتشر شده است، ولی هر چه بوده غزلیات چاپ کابل بوده است.
هیچ اغراق نیست اگر بگویم که یکی از دلایل اصلی مشکلات بیدل خوانان امروز در فهم شعر او، خطاهایی است که در دیوان های فعلی وجود دارد. به این بیت از دیوان کابل توجه کنید:
ذره ها در آتش وهم عقوبت پر زنند / یاد عفو این قدر تفسیر عار رحت است.
طبیعتا اگر کسانی به استناد چنین بیت هایی بیدل را شاعر مغلق سرا و حتی مهمل باف هم بپندارند، چندان مقصر نیستند، چون این بیت به راستی معنی محصلی ندارد. حالا همین بیت را در این تصحیح جدید از غزلیات، ببینید:
ذره ها در آتش وهم عقوبت پر زنند / یاد عفو این قدر تقصیر، عار رحمت است.
با همین اصلاحی که صورت گرفته است، بیت نه تنها به سامان می شود که معنایی بسیار لطیف هم می گیرد. شاعر می گوید برای آن رحمت الهی، عار است که عفو کردن این تقصیرهای اندک ما را یادآوری کند.
موارد از این قبیل بسیار است تا نشان دهد که نسخه های مغلوط و گاه تحریف شده از دیوان بیدل چه قدر دریافت ما از شعر او را ناقص و حتی گاه باژگونه ساخته و به چه پیمانه، شارحان شعر او را به پریشانی و حتی توجیه های عجیب و غریب برای بیت هایی واداشته است که در اصل غلط بوده اند.
در این تصحیح انتقادی غزلیات بیدل، از چهار نسخه خطی که همگی آن‌ها از منظر نسخه‌پژوهی اهمیت فراوانی دارند، استفاده شده است. این نسخه‌های خطی عبارت‌اند از: نسخه گنج‌بخش، نسخه علیگر، نسخه رامپور، نسخه پتنا.

در مقدمه این کتاب، دکتر سیدمهدی طباطبائی به‌تفصیل درباره ضرورت ویراست جدید جلد نخست، شیوه تصحیح، ضبط واژگان و حتی علائم اختصاری تصحیح سخن گفته‌اند. طبق گفته مصححان این تصحیح انتقادی، کوشش بر این بود تا با نزدیک‌شدن به اندیشه و زبان بیدل، درست‌ترین خوانش ابیات در متن مصحح نوشته شود؛ این یکی از اصلی‌ترین عواملی بود که موجب شد از آغاز آموختن الفبای شعر بیدل تا انتشار متن مصحَح، ده سال به طول بینجامد.