عقاید یک دلقک

عقاید یک دلقک و چند اثر دیگر هاینریش بل متعلق به گروهی از آثار ادبی است که ویژگی بارزشان اصطکاک عمیق نویسنده با مسائل اجتماعی جامعه و زمانه‌اش است، یعنی جامعه‌ی آلمان غربی، پس از جنگ جهانی دوم. بدین ترتیب، در این رمان می‌توان رد آشکاری یافت از آن به‌اصطلاح «نقش روشنفکر»، بدین معنی که نویسنده، پیش از آن‌که نویسنده باشد، شهروند مسئول است. به این اعتبار، عقاید یک دلقک، از آن دسته آثار ادبی است که ضمن روایت داستانی مشخص، سخت دلمشغول رویدادهای جامعه و احیاناً معترض به روال جاری آن هستند.
وجه مشخصه‌ی این داستان نه مضمون عام انتقادی‌اش، بلکه سبک بخصوص آن است، یعنی بازخوانی و احیای سنت کهن انتقاد اجتماعی در ادبیات قرون وسطا.
از دلقک‌های مشهور برخی شاهان قاجار و صفوی که بگذریم، مشهورترین نمونه در سنت اسلامی وهب‌بن‌عمرو مجنون الکوفی، مشهور به بهلول است. بنابر یکی از روایات، او فردی بزرگ‌زاده و قاضی و عالمی برجسته بود و مذهب تشیع داشت. هنگامی که امام موسی کاظام (ع) در زندان هارون‌الرشید محبوس بود، بهلول به همراه دو نفر دیگر از مریدان به ملاقات امام می‌روند و از او درباره‌ی اینکه در این وضعیت چه باید کرد استفسار می‌کنند. پاسخ امام یک حرف است: ج. نفر این این را به جلای وطن تعبیر می‌کند، نفر دوم به جبل (یعنی پناه گرفتن در کوه‌ها) و بهلول به جنون. بدین ترتیب او داروندار خود را رها می‌کند، خود را به دیوانگی می‌زند و نقشی را می‌پذیرد که امروز او را به آن می‌شناسیم: منادی حقیقت، در لباس جنون.
در مسیحیت این مسئله با این انگاره‌ی مسیحی هم پیوند خورده که خداوند به کودکان، بیماران، دیوانگان و … نزدیک‌تر است و در نیتجه حقیقت را باید از زبان آنان شنید. دلقک مشهور تراژدی شاه‌لیر شکسپیر به این معنا یکی از نیاکان ادبی دلقکِ بل است. در صفحه‌ی 121 کتاب یه این موضوع اشاره‌ای هم شده است…
از همین روست که بل برای راوی داستان عاشقانه‌ی خود شغل دلقکی را برگزیده است….
سپاس ریوندی متولد سال 1367 در تهران است. او پس از آن که از هنرستان موسیقی فارغ‌التحصیل شد، در دانشگاه تهران به تحصیل در رشته‌ی موسیقی کلاسیک پرداخت و بعد از اخذ مدرک کارشناسی تحصیلات خود را در رشته‌ی فلسفه‌ی هنر در دانشگاه هنر ادامه داد. او به زبان‌های آلمانی و انگلیسی آشنایی دارد و کار ترجمه را اوایل دهه‌ی 1390 آغاز کرده است.