استفاده و سو استفاده از تاریخ

به پیرامون خود می­نگریم، نخستین چیزی که جلب توجه می­کند اندیشه­ی جهانی است آکنده از تاریخ مثله­مثله یا تحریف شده و مالامال از اساطیر تاریخی که، با همه­ی دوری از واقعیت­های گذشته، در وضعیت کنونی ما بی­تاثیر نیست. باید پذیرفت که نقش اجتماعی تاریخ در خدمت به بشر همسان حافظه است که فرد بدون آن در برابر مخاطرات هستی خویش چندان تاب مقاومت ندارد؛ و در این میان وظیفه­ی مورخ که به حق بازتاب دهنده­ی امور واقع است، در مواردی نتایجی را تلقین می­کند که مخاطرات زیادی در پی دارد. چنین مورخی تفسیرش از وقایع مبتنی بر نتایج شخصی است و تاریخ را در هیئت اسطوره جعل می­کند. ویژگی عجیب اسطوره این است که پندار خود را جانشین اندیشه­ی راستین می­کند. حال آن­که مورخ، آموزش دیده است تا حقیقت را از اسطوره تمیز دهد. مورخ امروزی باید بهوش باشد و بیدار. از این­رو، دوران و اندیشه­ای را شتاب زده به هم گره نمی­زند: در ورای اندیشه در پی آدم­های سرکش و مبارز می­گردد. در ورای گمنامی یک طبقه، یک ملت، یک فرقه و یک واقعه جویای سایه روشن­های گوناگون است. اما چرا و چگونه مورخی سودای جعل تاریخ به­سرش می­زند؟ مورخی که غلام حلقه به گوش واقعیت­ها نیست و تفسیرش از امور واقع متقن و علمی است چه می­کند؟ چرا کنش و واکنش مورخ و امور واقع، یا به تعبیری، تقابل حال و گذشته بی­پایان است؟ کتاب حاضر با تامل درباره­ی چنین پرسش­هایی بینش تاریخی ما را گسترش داده و ژرفا می­بخشد.