حماسه حکیم توس نمایشنامه گسترده‌ای از پیکار مستمر آدمی با دیو است،که زندگی پرماجرای انسان را از هبوط کیومرث تا عروج کیخسرو و از اشکانیان تا

سقوط ساسانیان بیان می‌کند و هدایتی است جمله آدمیان را از دوزخ تا بهشت که راهنمای آن همان فروغ ایزدی و فره مینویی یعنی خرد است:

خرد افسر شهریاران بوَد خرد زیور نامداران بود
خرد زندۀ جاودانی شناس خرد مایه زندگانی شناس
خرد چشم جان است چون بنگری تو بی چشم شادان جهان نسپری
کسی کاو خرد را ندارد به پیش دلش گردد از کردۀ خویش ریش
همیشه خرد را تو دستور دار بدو جانت از ناسزا دور دار
درون‌مایه بنیادین این نمایشنامه پیکار مستمر انسان با دیوهای درون و بیرون است و جایگاه آدمی در این نمایش گاه “دوزخ| است، یعنی “فرمان‌روایی دیو بر انسان|؛و گاه “برزخ” است،یعنی “ستیز آدمی با دیو” ؛ و گاه “بهشت” است،یعنی “پیروزی انسان بر دیو”.