نهج الادب 2 جلدی

تعیم اول
در علم صرف
بدان که «کلمه» آن لفظ مفرد است که موضوع باشد برای معنی مفرد، یعنی جزو آن لفظ بر جزو معنی دلالت نکند چون نار که موضوع است برای آتش، یعنی برای جسم آتش نه برای لفظ آتش، که آن هم کلمه ای است موضوع به همین معنی به زبان فارسی. و لفظ در لغت به معنی انداختن چیزی است از دهان بود یا نبود، و نیز در لغت به معنی انداختن شیء از دهان آمده، حرف بود یا غیر حرف؛ و به معنی متکلم نیز آمده و در اصطلاح عبارت از آوازی است که بر بعض حروف هجا مشتمل باشد برابر است که بر معنی هم دلالت کند چون زید یا نکند چون دیز و حقیقی بود چون زید و عمرو و بکر و سرخ و سفید و زرد و مانند آن، یا حکمی چون منوی در گفت و رو و بیا و بزن زیرا که این از مقوله حرف و صوت نیست. چه حرف و صوت از کیفیات مسموعه است و منوی مسموع نیست و برای منوی لفظ خاص وضع نکرده اند بلکه از مثل او و تو منوی را تعبیر می کنند به استعاره لفظ ضمیر منفصل، و آن را «لفظ حکمی» گفتن به اعتبار آن است که احکام لفظ حقیقی بر او جاری می کنند چون اِسناد فعل به سوی او و تأكید آوردن و عطف بر او کردن؛ و نیز عام است که یک حرف بود چون «بای» ظرفیت یا زائد از آن مثل زید؛ و بعض در تعریف لفظ گفته اند چیزی است که انسان به او تلفظ نماید.