نقشمایه مایه اصلی و بارز در هر اثر هنری است. نقشمایه ها عناصر یا ترکیبی از عناصر بصری اند که در ترکیب بندی(کمپوزیسیون)ها تکرار می شوند و در بیان هنرمند برجستگی و ویژگی دارند. نقشمایه نه به معنای جزئی از کل بلکه به معنای از کل به جزء رسیدن است؛ جرئی که تمام صفات و خصوصیات کل را دارد. در این کتاب تلاش بر آن بوده تا در حد امکان گوشه ای از دقت و توجه هنرمندان ایرانی در دوره های مختلف تاریخی بازسازی و سامان دهی شود، و سعی آنان در ساده کردن مفاهیم والا، و حاصل ذوق و هنر و سلیقة آنان در شکل های ساده و پرمایه مسجل شوند. تعدادی از هزاران نقش بازمانده از روزگار کهن بازسازی و دوباره سازی و یا عیناً آورده و در سه بخش موضوعی طبقه بندی شده اند: نقشمایه های تزئینی با فرم بسته، نقشمایه های ملهم از جانداران، و نقشمایه های تزئینیِ گسترش پذیر.