نسیم سحر [مجموعه احادیث ابتدای درس خارج فقه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای]

پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در روزهای پایانی حیات پربرکتشان، تمسّک به دو امانت گرانسنگ و گران‌قیمت – یعنی قرآن کریم و عترت- را شرط رهایی امّت اسلامی از گمراهی دانستند. آنها که این پیام را به گوش جان شنیدند، ملازم آستان کتاب خدا و عترت رسول خدا (علیهم‌السّلام) شدند. به تدریج احادیث امامان معصوم (علیهم‌السّلام) گردآوری شد. گونه‌های مختلفی برای جمع‌آوری روایات وجود داشت. یکی از این شیوه‌ها تدوین کتب «نوادر» بود. نوادر جمع نادره به معنای کمیاب است و در اصطلاح علمای علم حدیث به مجموعه‌ی روایاتی گویند که تحت یک باب و موضوع خاص قرار نمیگیرند. نوادرنویسی، شیوه‌ی غالب تدوین حدیث تا پایان قرن دوم هجری بوده است.

یکی از این کتابها که قرنها است مورد استفاده است، کتاب نوادر راوندی است. «مؤلّف این کتاب شریف، سید ابو الرضا ضیاء الدین، فضل الله بن على بن عبید الله حسینى راوندى از علماى نام‌آور و از مشایخ بزرگ شیعه در قرن ششم هجرى است. او در یکى از شهرهاى اطراف کاشان به نام راوند و در خانواده‏اى علاقه‌‏مند به خاندان عصمت (علیهم‌السّلام) به دنیا آمد. سید فضل الله راوندى شخصیّتى فاضل و دانشمند، عالمى بزرگوار و رئیس مذهب و از برجسته‏‌ترین علماى دوران خود به شمار مى‏‌رفت. او شخصیتى ادیب و شاعرى توانا بود که دیوان شعرى نیز از او به یادگار مانده است. او از مشایخ ابن شهر آشوب و منتجب الدین بن بابویه و شیخ محمد بن حسن طوسى، پدر خواجه نصیر الدین طوسى و اکثر علماى بزرگ دوران خود بوده است. نام وى پیوسته در کتاب‏هاى تراجم و علم رجال با احترام یاد مى‏‌شود و شخصیت ایشان مورد احترام علماى شیعه است. او در حدود سال 570 هجری دیده از دنیا فروبست.»

کتاب نوادر شامل بیش از 130 روایت در موضوعات مختلف فقهی و اخلاقی است. این کتاب -به جز بخش کوچکی از آخر آن- گلچینی از روایات اخلاقی کتاب اشعثیّات است. کتاب اشعثیّات یا جعفریّات از کتب معتبر حدیثی است که شامل بیش از 1500 روایت در ابواب مختلف فقهی و اخلاقی است.

یکی از سنّتهای درس خارج فقه رهبر معظّم انقلاب (مدّظلّه)، بیان و شرح احادیث اخلاقی در ابتدای آن است. بحث تهذیب نفس و اخلاق از ترجیع‌بندهای ایشان در بیاناتی است که با حوزویان و روحانیان داشته‌اند. ایشان به اساتید حوزه می فرمایند: «على‏‌اى‏‌حال کار معنویت، کار دلدادگى به عالم معنا، در حوزه اساس کار است؛ این را باید همه توجه داشته باشیم. کمبود این معنا در حوزه به ما لطمه میزند. در حوزه بحمداللَّه کسانى هستند که می توانند از زلال معنویاتى که از دل آنها سرازیر میشود- فقط لقلقه‏‌ى زبان هم نیست- همه‌‏ى ما را سیراب کنند؛ بخصوص طلاب جوان را که بیش از همه احتیاج دارند، بیش از همه هم از این بیانات آمادگى و تأثر دارند. گاهى سر درس، استاد به یک مناسبتى دو کلمه چیزى بگوید، طلبه از این رو به آن رو میشود. امام (رضوان‌اللَّه‌علیه) به مناسبتهاى مختلف سر درس- گاهى روز شروع درس، گاهى روز آخر درس- با آن بیان عجیبى که ایشان در مسائل معنوى و روحى و آن احتظاظات معنوى داشت، گاهى یک جملاتى میگفت، طلبه‏‌ها گریه میکردند… دل جوان آماده است؛ این را از دست ندهید. یک‏ حدیث‏ بخوانید، دو کلمه نصیحت کنید… طلبه‌‏ها را نصیحت کنید. طلبه‏‌ها را به تفکر، تأمل، ذکر موت و پرهیز از درس خواندن و تلاش کردن براى رسیدن به مقامات عالى و جلب توجه مردم به سمت خود، هدایت کنید. طلبه‏‌ها درس بخوانند للَّه، فى‌‏اللَّه و باللَّه؛ این آن وقت میشود حوزه‌‏ى بابرکت.»

معظّمٌ‌له خود نیز به این نسخه‌ی شفابخش عمل نموده‌اند و از ابتدای شروع درس خارج در بهار 1369 ملتزم به بیان و شرح حدیثی اخلاقی در دقایقی کوتاه در ابتدای درس بوده‌اند و تا کنون افزون بر 1500 حدیث را با گزینش از احادیث ابواب جهاد با نفس کتاب الجهاد مجموعه‌ی حدیثی شریف وسائل الشیعه، امالی شیخ صدوق، تحف العقول، کافی و … مطرح کرده‌اند.

کتاب حاضر مشتمل بر احادیث برگزیده از کتاب «نوادر راوندی» می باشد که از 1 اذر 1383 تا 24 خرداد 1384 در آغاز درس، بیان گردیده است. ایشان با بیانی روان و ساده به تبیین مفاد حدیث میپردازند و تلاش میکنند که با برشمردن مصادیق امروزی مفاد حدیث، بهره و استفاده‌ی حاضران و مخاطبان را مضاعف نمایند. ویژگی دیگر این کتاب آن است که بیانات معظّمٌ‌له در اجتماع طلاب و فضلای درس خارج ایراد شده است و از این جهت، مباحث اخلاقی و اجتماعی مطرح‌شده در این اجتماع از سطح و عمق ویژه‌ای برخوردار بوده و بر اساس برترین و پرمضمون‌ترین معارف بنا شده است.