من و استادم

الیف شافاک در ۲۵ اکتبر ۱۹۷۱ در استراسبورگ، فرانسه متولد شد. پدر و مادرش از هم جدا شدند و او با مادرش به آنکارا، ترکیه نقل مکان کرد. او در دوران جوانی خود سفرهای زیادی داشته و در اسپانیا، اردن و آلمان زندگی کرده است.

او در دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا رشته‌ی روابط بین‌الملل تحصیل کرد و سپس مقطع کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی مطالعات زنان ادامه داد و برای دکتری، رشته‌ی علوم سیاسی را انتخاب کرد.

شافاک در طول دوران دانشجویی خود شروع به نوشتن داستان‌ کرد و برخی از آثارش منتشر و مورد توجه قرار گرفتند. با این حال، برخی از آثار او در ترکیه مورد انتقاد قرار گرفته و به دلیل توهین به هویت ترکیه، به دادگاه رفت. اما به دلیل کمبود مستندات، پرونده بسته شد. کتاب حرامزاده‌ی استانبولی (2006) کتابی بود که الیف شافاک به‌خاطرش به خیانت به هویت ترکی محکوم شد. در نهایت این پرونده، به دلیل کافی نبودن مستندات، بسته شد.

در طول این دوران، شافاک باردار بود و پس از تولد فرزندش با افسردگی روبرو شد. پس از غلبه بر این چالش، کتاب "شیر سیاه" را نوشت؛ یک خودزندگی‌نامه که تجربیات و مبارزاتش را شرح می‌دهد.

الیف شافاک که در برخی ترجمه‌ها الیف شفق خوانده می‌شود، آثار زیادی خلق کرده است. آثار داستانی و غیرداستانی او همواره مورد توجه منتقدان قرار گرفته و جوایز و افتخاراتی را هم برای او به دنبال داشته است.

کتاب ملت عشق (The Forty Rules of Love) مشهورترین کتاب الیف شافاک در ایران است که در سال 2009 منتشر شد. این اثر تابه‌حال در ترکیه بیش از پانصدبار تجدید چاپ شده است. شافاک در این کتاب، نگاهی به زندگی، احوالات و رابطه‌ی عاشقانه‌ای انداخته است که میان مولانا جلال‌‎الدین رومی و شمس تبریزی شکل گرفته بود.

کتاب سه دختر حوا (Three Daughters of Eve) که در 2016 منتشر شد، برخلاف سایر آثار الیف شافاک، نگاهی عرفانی ندارد. اما بازهم خواندنی است، چراکه به موضوعی بسیار مهم در دنیای امروز ما پرداخته است؛ زندگی در کنار آدم‌هایی که عقاید و آرای متفاوتی با ما دارند. و البته تمام این‌ها، در بستر تجربه‌ی زندگی در خاورمیانه‌ی حساس رخ می‌دهد.

کتاب اسکندر (Iskender) در 2011 منتشر شد و داستانی پرکشش از زندگی در مرز میان سنت و مدرنیته است. الیف شافاک در این کتاب از زندگی و باورهای مردسالارانه سخن گفته است که نتیجه‌ای به جز خشونت ندارند. او همچنین از مهاجرت و تقابل فرهنگی‌ای می‌گوید که در مهاجرت برای آدم‌ها رخ می‌دهد. این کتاب با نام شرافت هم ترجمه شده است.

کتاب جزیره درختان گمشده (The Island of Missing Trees) در سال 2021 به چاپ رسید و به عقیده‌ی برخی، بهترین رمان الیف شافاک است، داستانی عاشقانه از یک عشق ممنوع میان پسری مسیحی و دختری مسلمان است که دست سرنوشت جنگ و جدایی را برایشان رقم زده است.

کتاب شپش پالاس (The Flea Palace) نام رمان دیگری است که در 2007 منتشر شد. لحن طنزآمیز الیف شافاک در این کتاب و نحوه‌ای که رخدادها را رقم می‌زند، نشان می‌دهد که توانایی بسیاری در قصه‌گویی دارد، آن هم قصه‌ای که ماجرایش با دزدیده شدن آشغال‌های یک ساختمان آغاز شود. 

الیف شافاک کتاب‌هایش را به زبان‌های ترکی و انگلیسی می‌نویسد. او در یک گفت‌وگو درباره‌ی زبان نوشته‌هایش گفته که زبان ترکی را برای بیان غم و اندوه استفاده می‌کند و زبان انگلیسی برای اوقاتی است که می‌خواهد از کمدی سیاه بهره بگیرد. اما به هرحال خودش مترجم کارهایش از انگلیسی به ترکی است و نوشته‌هایش را بعد از ترجمه، به سبک و سیاق خودش، بازنویسی می‌کند.

الیف شافاک نویسنده‌ای است که سال‌هاست می‌نویسد و در نوشته‌هایش از دغدغه‌های مردم امروزی صحبت می‌کند. او برای آثارش جوایز و افتخارات بسیاری را از آن خود کرده است. از میان آن‌ها می‌توان به نامزدی رمان ملت عشق برای جایزه‌ی بین‌المللی ادبی ایمپک دوبلین در سال 2012، دریافت جایزه‌ی رومی ـ بزرگ‌ترین جایزه‌ی ادبی ترکیه ـ برای رمان پنهان، راه‌ یافتن کتاب شپش پالاس به فهرست جایزه‌ی داستان خارجی ایندیپندنت، و راه‌ یافتن کتاب جزیره‌ی درختان گمشده به فهرست نهایی جایزه‌ی داستانی زنان اشاره کرد.

الیف شفق علاوه بر نوشتن رمان، داستان و آثار غیرداستانی، فعالیت‌های دیگری هم دارد، او از سخنرانان تد بوده است و نامش در فهرست صد زن الهام‌بخش و تأثیرگذار بی‌بی‌سی در سال 2021 آمده است. شافاک در سال 2016 موفق شد تا جایزه‌ی GFT برای ترویج برابری جنسیتی را از آن خود کند.

الیف شافاک همچنین برای روزنامه‌ها و نشریات بسیاری مانند تایم، گاردین، نیویورکر، نیویورک‌تایمز و اشپیگل نوشته است. از همین رو، باید او را از روزنامه‌نگاران موفق نیز به حساب بیاوریم. شافاک در سال 2006 جایزه‌ی بین‌المللی روزنامه‌نگاری ایتالیایی، جایزه‌ی Maria Grazia Cutuli Award را از آن خود کرد.

اگر کتاب ملت عشق را خوانده باشید و از طرفداران آن باشید، حتماً نام «مست عشق» هم به گوشتان خورده است. مست عشق فیلمی از حسن فتحی است که با بازی شهاب حسینی، پارسا پیروزفر، حسام منظور و هنرمندان ترک مانند هانده ارچل و ابراهیم چلیک‌کول بسیار سروصدا کرده بود. این فیلم محصولی مشترک از ایران و ترکیه است.