حادثه عاشورا و اتفاقاتی که در پی آن رخ داد یکی از بزرگترین حوادث صدر اسلام و به عبارت دقیق‌تر جامعه بشری است که آثار و نتایج آن تا روز قیامت باقی خواهند ماند و الگوی جهانی را شکل داده که همواره انسان خود را می‌تواند در یک سوی این جنگ و حادثه بزرگ ببیند و بداند که برای حق در حال شمشیر زدن است یا باطل؟ اساتید عرفان و اخلاق بسیاری در طول این چهارده قرن به تحلیل و بررسی این حادثه بزرگ پرداخته‌اند و سعی کرده‌اند ابعاد پیچیده و دقیق این ماجرا را با نگاه و دانش خود تبیین نمایند. گرچه فهم کامل و اتم این واقعه تاریخ ساز و شناخت حرکت امام حسین (علیه السلام) کاری است که در عقل و اندیشه انسان‌های غیرمعصوم نمی‌گنجد.

استاد محمدعلی جاودان در کتاب «عاشورا چگونه و چرا؟» در چند بخش به مساله عاشورا پرداخته است. در بخش اول کتاب استاد به بررسی مقاتل مختلفی پرداخته که در مورد حادثه عاشورا نوشته‌اند سپس طبق تحقیق شخصی خود ماجرای کربلا را از زمان حرکت امام از مدینه شروع می‌کند و بعد از آن به بیان تحلیل علل و چرایی وقوع این حادثه و اینکه عاشورا چه نتایجی را در پی داشته است می‌پردازد.

در ادامه برشی از این کتاب را می‌خوانید:

این که می‌گوییم تشکیل حکومت اسلام بر پایه‌ی شرایطی واجب و لازم است وجوب آن مطلق نیست؛ به این معنا نیست که پیامبر و یا امام لحظه‌ای از عمر مبارکشان حکومت عدل را نمی‌خواهند؛ یا آرزوی برپا شدن چنین حکومتی را ندارند یا کاری در این راستا نمی‌کنند و هیچ وظیفه‌ی عملی در راه ایجاد آن ندارند.

یک مسلمان چون مسلمان است، نمی‌تواند چنین آرزویی را نداشته باشد و برای رسیدن به آن کاری نکند و قدمی برندارد؛ اما این قدم برداشتن و کاری کردن با حفظ مراتب و مراحل است؛ در ابتدا تبلیغ اصل دین انجام خواهد گرفت و در این مرحله باید بکوشند که مردم همه‌ی دین را بیاموزند و بفهمند، ناگزیر مرحله‌ی عالی‌تردین که برپایی حکومت عدل است نیز در این مرحله باید آموخته و فهمیده شود.