در هنگامة چالش فرهنگ دینیِ خاورمیانه و شمال آفریقا نسبت به مغرب‌زمین – که اصطلاحاً «برخورد تمدن‌ها» خوانده می‌شود – به یک جنبه کمتر توجه شده: طیف رنگ‌های مادون قرمز تا ماوراء بنفش در داخل هر فرهنگ و خصومت خرده‌فرهنگ‌ها که گاه آشتی‌ناپذیرتر از برخورد فرهنگ‌های دو ملت به نظر می‌رسد.
یک خرده‌فرهنگ ایران عمیقاً خاورمیانه‌ای و صحرایی است. درحالی‌که بخشی دیگر از همین جامعه خود را ذاتاً و نه تنها از نظر گرایش سیاسی، در حوزة فرنگ اقوام اروپایی‌نژاد می‌داند.
بدگمانی، بددلی، ناسازگاری و درگیری لایه‌های خرده‌فرهنگی، در نبردی محلی و درونی، موضوع مشاهدات این کتاب است. چنین نبردهایی سبب گرفتاری‌های بین‌المللی و تا حد زیادی تعیین‌کنندة نتیجة کشمکش‌های ایران با قدرت‌های خارجی است.
خرده‌فرهنگ‌های سرزمینی که امروزه ایران نام دارد همواره شکست از مهاجم خارجی را به سازش در میان خود ترجیح داده‌اند. اولی مرثیه‌ای است عظیم، دومی حقارتی است غیر قابل تصور.