این کتاب بازپژوهی روایات مربوط به «اروی» مادر امام رضا (ع) است.

شخصیت و ویژگی‌های انسان‌های تاریخ‌ساز به‌ویژه پیشوایان، مرهون ریشه‌ای پاک و ستودنی به نام «مادر» است و از جمله راه‌های شناخت این انسان‌ها شناخت مادران آنان است. بررسی زیست‌نامه مادران ائمّه (ع) به جهت قابلیّت و ظرفیت‌های قابل توجه آن‌ها و گزینش از سوی خداوند متعال برای حمل و پرورش امام معصوم نیز از آن روی که در برهه‌ای از تاریخ به‌واسطهٔ حضور در خانه امام و پیشوای شیعیان در موقعیت‌ها و شرایط حسّاس تاریخی، افزون بر پایگاه معنوی و اخلاقی، جایگاه تاریخی و اجتماعی داشته‌اند، ضرورت دارد. از همین‌رو این کتاب به زندگی مادر اما هشتم شیعیان می‌پردازد.

از متن کتاب :

الف) مروری بر روایات مربوط به مادر امام رضا (ع)

از آنجا که آثار قرن ششم به بعد روایات را از منابع پیشین نقل کرده‌اند، در این بخش به جهت پرهیز از تکرار، منابع تا قرن ششم بررسی خواهد شد.

جامع‌ترین اثر که در آن بابی به تناسب موضوع -تاریخ و زندگی امام رضا (ع) – به مادر امام رضا (ع) اختصاص داده‌شده و نویسنده، مجموعهٔ روایات مرتبط را گرد آورده‌است، کتاب عیون اخبار الرضا (ع) شیخ صدوق (م ۳۸۱) است، امّا پیش از آن، برخی روایات از منابع قرن دوم تا چهارم و سپس منابع قرن پنجم به‌طور اختصار و گزینش شده یافت می‌شود. گزارش‌های موجود در منابع متقدّمی که امروزه در دسترس است و می‌توان از آن‌ها جهت بررسی زندگانی مادر امام رضا (ع) بهره‌مند شد بر اساس ترتیب زمانی عبارت‌اند از:

۱/الف) در نقل‌هایی از محدّثان و مورّخان بزرگ قرون دوم تا چهارم در کتاب تاریخ اهل البیت (۱۴۱۰، ص ۱۲۳) که توسط سید محمد رضا حسینی گردآوری شده، در مورد مادر امام رضا (ع) آورده شده‌است:

أمّ علی‌بن‌موسی‌الرضا الخیزران، المربیة، أمّ ولد، ویقال النوبیة و تسمی (أروی) أمّ‌البنین (ع)؛

مادر علی‌بن‌موسی‌الرضا خیزران، مُربیه (ظاهرا همان مرسیة است که به دلیل نبودن دندانه در رسم‌الخط قدیم در استنساخ اشتباه شده‌است و از جملهٔ تصحیفات به شمار می‌رود.)، کنیز صاحب اولادی بود که وی را «نوبیة» نیز گفته‌اند و (أروی)، أمّ‌البنین -که خداوند از او خشنود باد- نامیده می‌شد. به احتمال، ابتدای جمله خیزران المرسیة بوده و علائم ویرایشی بین آن‌ها صحیح به نظر نمی‌رسد و أمّ‌ولد هم نشانگر موقعیّت اجتماعی وی در جامعه آن روز (یعنی کنیز که در مقابل حرّة است) بوده و به یقین، أمّ‌البنین کنیه‌اش می‌باشد نه نام وی گرچه به آن شهرت یافته باشد. در هر حال به اقتضای انگیزه، اهداف و ضرورت‌های نویسندگان کتاب، تنها به اسامی بانو اشاره شده و مطالب مربوط به خریداری او، صفات و امور دیگر مطرح نشده‌است