خداحافظ سارایوو

«خداحافظ سارایوو» حکایت دگرگونه­ ای در مورد جنگ بوسنی و حملۀ غیرانسانی صرب­ ها به مردم مسلمان بوسنی است. غالب کتاب­ هایی که ادبیات جنگ و مقاومت را روایت می­ کنند، یا از قهرمانی­ ها و دلاوری­ ها می­ گویند یا جنایات و تعرضات را فریاد می­ زنند؛ به گونه­ ای که مخاطب در نگاه اول نمایی کلی از نوشتار را می­ تواند تصور کند و به درون مایۀ آن به راحتی راه پیدا کند. اما «خداحافظ سارایوو» کتابی کلیشه­ ای نیست و سعی دارد جنگ و محاصره را همان­ گونه که هست بازگو کند؛ جنگی با تمام ترس­ ها و گریزها و حتی شانسی که یک خانواده می­ تواند برای در امان ماندن از تبعات آن پیدا کند. در این کتاب همان­ طور که از خرابی، کشتار، گرسنگی، غارت و … گفته می­ شود خاطرات و لحظات شیرین مختص این شرایط هم دور از چشم نمی­ ماند.

سارایوو محاصره شده است و شخصیت­ های کتاب که خانواده­ ای پرجمعیت هستند هرکدام نماد یک رویکرد جداگانه به جنگ بوده و سعی در مدیریت اوضاع دارند. «آتکا» که یکی از دو راوی خاطرات این جنگ است، فعال، پرانرژی بوده و نقش مدیریتی خانواده را در زمان جنگ و محاصره برعهده دارد. او حافظ منافع خواهران و برادران خود بوده و جای خالی مادری را که در یک اینجو فعالیت دارد به خوبی پر­ می­ کند. پدر اما محافظه کار و به شدت اصلاح طلب است. او می­ کوشد با نوشتن نامه به مجامع جهانی و تمام دنیا، صدای بوسنی و سارایوو را به گوش همه برساند و راه نجاتی جهانی برای این اتفاقات پیدا کند.

از ویژگی این کتاب دو راوی بودن آن است که علاوه بر «آتکا» خواهر کوچکش «هانا» هم در واگویه­ های این محاصره و مقاومت، در مقابل مخاطب قرار می­ گیرد. سبک بیان و نوشتار دو خواهر در کتاب به صورت مشخص متفاوت است و آن دو را از یکدیگر متمایز می­ کند. بیان خاطرات از  زوایای گوناگون، با توجه به فاصله گرفتن مکانی بین دو راوی و بعضی دیگر از اعضای خانواده، باعث می­ شود مخاطب دید وسیع­ تری نسبت وضعیت جنگ در منطقه و بیرون از منطقه پیدا کند.

«انعکاس صدای آتش تک­تیراندازها درهوا می­ پیچید. در رخت خواب ماندم. دوست نداشتم گرمایش را ترک کنم. بعد، شجاعتم را جمع کردم  و بلند شدم و بافت دیگری پوشیدم. بچه­ ها که تازه بیدار شده بودند داشتند تعداد شلیک گلوله­ هایی که می­ توانستند بشنوند  را می­ شمردند. بالا و پایین پریدم تا خودم را کمی گرم کنم. امیر به من خندید و زیر لحافش قایم شد…»