خرافات ملیت و تعصبات قومی

شهید مطهری می گوید: مساله ی ملیت، پدیده ای بزرگ شده از تبار تعصب است که از محدوده ی یک قبیله، طایفه و قوم به تمام مردم یک سرزمین سرایت نموده است. آثار و تبعات منفی آن نیز فراخور گستردگی آن، تمامیت یک کشور را در بر می گیرد و مانع اتحاد و همزیستی و یکپارچگی پیروان یک دین می گردد. استعمار نیز، دقیقا، با التفات به این تاثیرات کوشیده و همواره می کوشد به نفوذ و تعمیق آن در میان سرزمین های اسلامی دامن بزند و موفقیت های بزرگی هم نصیب خود ساخته است.

پیامبر(ص) در پاسخ آنانی که می خواستند سلمان فارسی را به خاطر نژاد او تحقیر کنند، فرمود: ای قریشیان همانا موقعیت هر شخصی دینش و مردانگی اش، اخلاقش و ریشه ی او عقل او است. (کافی ۸، ۱۳۶۵، ۱۸۱)

پیغمبر اکرم(ص) سلمان ایرانی و بلال حبشی را همان گونه با آغوش باز می پذیرفت که فی المثل ابوذر غفاری و مقداد بن اسود کندی و عمار یاسر را. و چون سلمان فارسی توانسته بود گوی سبقت را از دیگران برباید، به شرف «السلمان منا اهل البیت» نازل شد. (سفینة البحار، ماده ی «سلم»)

یک روز جمعه علی(علیه السلام) بر روی منبری آجری خطبه می خواند، اشعث بن قیس کندی که از سرداران معروف عرب بود جلو آمد و به اعتراض گفت: این سرخ رویان (ایرانیان) جلو روی تو بر ما غلبه کرده اند و مانع آنها نمی شوی.

علی(علیه السلام) در حالی که خشمگین بود فرمود: امروز نشان خواهم داد که عرب چکاره است -آن گاه فرمود- : چه کسی مرا معذور می دارد از این شکم گنده‌ها(عربها)، که خودشان در بستر نرم استراحت می کنند و آنها (ایرانیان) در هوای گرم به خاطر خدا فعالیت می کنند. آن گاه از من می خواهند آنان را طرد کنم تا از ستمکاران باشم. سپس این گونه ادامه داد: قسم به آن که دانه را شکافت و آدمی را آفرید از محمد(ص) شنیدم که می فرمود: هر آینه ایرانیان به خدا سوگند شما را با شمشیر خواهند زد، که به اسلام باز گردید آن گونه که شما در آغاز آن ها را به اسلام دعوت کردید.
سفینة البحار، ج ۲، ص ۶۹۳

درجای دیگر یك زن عرب و یك زن ایرانی اختلاف پیدا کردند، نزد حضرت علی علیه السلام حاضر شدند و حضرت هیچ فرقی بین آنها نگذاشت، زن عرب اعتراض کرد که من عربم و او ایرانی، حضرت دست بُرد و دو مشت خاك از زمین برداشت و به آن خاكها نگاه کرد و گفت: من هرچه فکر می‌کنم، بین این دو مشت خاك فرقی نمی‌بینم.

پیغمبر اکرم(ص) در روایتی افتخار به اقوام گذشته را یک چیز بی‌ارزش می خواند و مردمی را که بدین گونه از کارها خود را مشغول می کنند به “جعل” تشبیه می کند. (مطهری/خدمات، ۱۳۶۲، ۷۴)
حضرت محمد(ص) فرمود: آنان که به قومیت خود تفاخر می کنند، این کار را رها کنند و بدانند که آن مایه های افتخار، جز ذغال جهنم نیستند و اگر آنان دست از این کار نکشند، نزد خدا از جعل‌هایی که کثافت را با بینی خود حمل می کنند پست تر خواهند بود.

ملیت از خانواده ی “خود خواهی” است که از حدود فرد و قبیله تجاوز کرده شامل افراد یک ملت شده است و خواه ناخواه عوارض اخلاقی خود خواهی، تعصب، عجب، ندیدن عیب خود (البته عیب های ملی در مقیاس ملت)، بزرگ تر دیدن خوبی های خود، تفاخر و امثال این ها را همراه دارد. (مطهری/خدمات، ۱۳۶۲ ، ۲-۶۱)

خداوند در آیه ۱۳ سوره حجرات دلیل قومیت های مختلف را اینگونه بیان میکند:
اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفريديم و شما را ملت ملت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايى متقابل حاصل كنيد در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست بى‏ ترديد خداوند داناى آگاه است.