اثر حاضر برجسته‌ترین اثر محمد ارگون متفکر نامبردار و نواندیش اسلامی است. ارگون می‌کوشد از طریق پژوهش در بعضی از متون کلاسیک متفکران اسلامی، مانند ابن مسکویه و ابوحیان توحیدی و … که عمدتاً به قرن چهارم هجری تعلق دارند، ریشه‌های عمیق گرایش به اوماتیسم و انسان‌گرایی را در فرهنگ اسلامی بازشناسی کند. از نظر این متفکر برجستة اسلامی، انحطاط و شکستگی که گریبان فرهنگ انسان‌گرایانه را در تمدن اسلامی گرفته است باید از منظر جامعه‌شناسانه مورد تدقیق و پژوهش قرار گیرد. کافی نیست بگوییم سلطة مکتب اشعریت بر اعتزال، موجب پژمردن روح فرهنگ اومانیستی در اسلام شده است. پژوهشگران باید به عوامل برون دینی و در هم تنیدة سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و خاصه جهانی شدن، بیشتر از عوامل درون دینی اعتنا و توجه کنند. چنانکه ریشه‌‌های انحطاط روشنگری در تمدن غرب و انجامیدن به پدیده‌های زشت و مصیبت‌بار نازیسم و فاشیسم را نمی‌توان به عقلانیت روشنگری منحصر کرد.
عقلانیت انسانگرا، در جهان اسلام فصلی درخشان و در خور تحقیق در تمدن بشری است؛ خوانش دقیق آن می‌تواند به فرهنگ انسان‌گرای بشری غنای بیشتری ببخشد. ارگون در این کتاب چهره‌ای بدیع و خواندنی از اومانیسم اسلامی به کمک متون و حوادث تاریخی ترسیم می‌کند. آشنایی با این چهرة اسلام برای خواننده بسیار جذاب و خواندنی است.