امام علی بن حسین، زین العابدین، با صحیفه سجادّیه شناخته شده است، اما آثار مکتوب به جامانده از امام سجاد در صحیفه خلاصه نمیشود ،بلکه احادیث فراوان از
ایشان به یادگار مانده است و در میان این احادیث نام «رساله حقوق »درخشش ویژه دارد.
رساله حقوق امام سجاد دربردارنده دستورالعملهای حیاتبخش در زمینه های مختلف زندگی و به ویژه وظایف و حقوق اجتماعی، و برنامهای جامع و فراگیر برای تنظیم سبک زندگی اسلامی است. رساله حقوق از این نظر که حقوق، تکالیف و وظایف اصلی انسان را یکجا و در کنار هم گرد آورده است، روایتی منحصربهفرد است ،زیرا حقوقی که در این رساله مطرح شده، محدود به حقوق اجتماعی نیست، بلکه گستره حقوق در اخلاق اسلامی بسیار وسیع است و شامل چهار قلمرو میباشد: )1حق خدا و ماوراء طبیعت بر انسان؛ )2حق انسان بر خود؛ )3حق دیگران بر انسان؛ و )4حق طبیعت بر انسان.
باوجوداینکه شرحهای فراوانی بر «رساله حقوق »نوشته شده، 1عمده این شرحها افزون بر درازدامن و مف ّصل بودن، بدو ن تو ّجه به نکات موشکافانه که در سخن امام سجاد؟ع؟نهفته است، نگارش یافته است. 2ازاینرو، این نوشتار درصدد است او ًلا: ازنظر سبک و روش کار، با تمرکز بر متن رساله حقوق و ژرفاندیشی در ظرایف کلام زینالعابدین؟ع؟، در ح ّد توان، پرده از زوایای پنهان سخنان آن حضرت بردارد و ثانی ًا: اشارههای توحیدی امام س ّجاد؟ع؟را در ح ّد فهم نویسنده نشان دهد. بدین ترتیب، تو ّجه اصلی نگارنده در این شرح، به استخراج نکات و ظرایف سخن امام سجاد؟ع؟به ویژه نکات توحیدی معطوف خواهد بود.