اگر از نو شروع کنیم (نمایش نامه)

اریک امانوئل اشمیت (Eric-Emmanuel Schmitt) در سال 1960 میلادی در شهر لیون فرانسه متولد شد؛ پدر و مادرش معلم ورزش بودند و پدرش بعدها به عنوان ماساژور و فیزیوتراپیست مشغول به کار شد. ضمن اینکه پدرش قهرمان بوکس و مادرش در رشته‌ی دو و میدانی مدال‌آور بود.

ریشه‌ی علاقه‌ی اریک امانوئل اشمیت به نوشتن و تئاتر به دوران کودکی او بازمی‌گردد، زمانی که اریک به همراه مادرش به سالن تئاتر رفت تا نمایشی از ادموند روستان را ببیند. این نمایش تأثیر زیادی بر اشمیت گذاشت و او را مصمم کرد در راه هنر گام بردارد.

کودکی اریک امانوئل اشمیت در حومه‌ی شهر لیون سپری شد. او بین سال‌های 1980 تا 1985 در رشته‌ی فلسفه و موسیقی در مدرسه‌ی عالی اکول نرمال پاریس کسب دانش کرد. سپس تحصیل را در دانشگاه سوربن فرانسه ادامه داد و مدرک دکترای خود را سال 1987 در رشته‌ی فلسفه بعد از دفاع از پایان‌نامه‌اش با موضوع «دیدرو و متافیزیک» دریافت کرد. این پایان‌نامه 10 سال بعد با عنوان «دیدرو یا فلسفه‌ی اغواگری» در قالب یک کتاب منتشر شد.

آن‌طور که اریک امانوئل اشمیت گفته سفرش به صحرای آهاگار در سال 1989 تجربه‌ی معنوی خارق‌العاده‌ای برای او بود که مسیر وی را برای نوشتن هموار کرد. او تجربه‌ی خود را از این سفر، حدود 25 سال بعد از سفرش، در رمانی به نام «شب آتش» به رشته‌ی تحریر درآورد و منتشر کرد.

اریک امانوئل اشمیت مدتی در شمال فرانسه به تدریس مشغول شد و در دهه‌ی 90 میلادی، با نمایشنامه‌هایش به شهرتی جهانی رسید. سال 1991، برای نخستین بار یکی از نمایشنامه‌های این نویسنده‌ی فرانسوی به نام «دون خوآن در دادگاه» به روی صحنه‌ی تئاتر رفت. سه سال بعد نخستین رمان اریک امانوئل اشمیت به چاپ رسید و نامش به عنوان نویسنده‌ای صاحب‌سبک مطرح شد.

نمایشنامه‌ی دیگری از اریک ایمانوئل اشمیت به نام «ملاقات‌کننده» نیز در سال 1994 موفق ظاهر شد و جایزه‌ی ادبی مولیر را به خود اختصاص داد. این موفقیت انگیزه‌ای شد تا اشمیت تدریس را کنار بگذارد و زمان خود را وقف نوشتن کند. «نوای اسرارآمیز» عنوان نمایشنامه‌ی بعدی وی بود که با بازی آلن دلون و فرانسیز هوستر، دو چهره‌ی مطرح دنیای بازیگری، به روی صحنه رفت. تقریباً در همین دوران بود که اریک امانوئل اشمیت به عنوان نویسنده‌‌ای صاحب‌قلم شناخته شد و آثارش در کشورهای دیگری به‌جز فرانسه و بلژیک مورد توجه قرار گرفت.

موفقیت‌ها برای اشمیت هر سال بیشتر و بیشتر می‌شد؛ نمایش دیگر او به نام «موسیو ابراهیم» در سال 2001 در فرانسه و آلمان به روی صحنه رفت و در سال 2005 بیشتر از 250 هزار نسخه از این نمایشنامه در فرانسه و افزون بر 300 هزار نسخه از آن در آلمان به فروش رسید. اریک امانوئل اشمیت سال 2002 به بروکسل بلژیک نقل‌مکان کرد تا اینکه در سال 2008 شهروند بلژیک شد.

اریک امانوئل اشمیت فعالیت‌های جالب دیگری هم خارج از حوزه‌ی نویسندگی انجام داد. برای مثال وی در سال 2016 یکی از مفسران بازی‌های المپیک ریودوژانیروی برزیل بود.

اریک امانوئل اشمیت امروزه یکی از مطرح‌ترین نویسندگان فرانسوی‌زبان در سراسر جهان محسوب می‌شود و آثارش از سوی مخاطبان و منتقدان مورد تحسین قرار گرفته است. کتاب‌ها و نمایشنامه‌های او به 48 زبان ترجمه شدند و هنرمندان در بیش از 50 کشور آثارش را در صحنه‌ی تئاتر اجرا کردند. 

نمایشنامه‌ی مهمانسرای دو دنیا ‏‫(Between Worlds) یکی از مهم‌ترین آثار اریک امانوئل اشمیت به شمار می‌آید که نویسنده در آن روایتی پر رمز و راز را به مخاطب ارائه کرده است. این نمایشنامه درباره‌ی انسان‌هایی است که به اغماء رفته‌ و وارد یک مهمانسرا شده‌اند. ماجراهای این کتاب در فضایی بین رؤیا و حقیقت یا به عبارت بهتر، بین مرگ و زندگی جریان دارد. شخصیت‌های کتاب مهمانسرای دو دنیا در مکانی دور هم جمع شده‌اند تا درباره‌ی زندگی، دغدغه‌های انسانی و مرگ تأمل و تفکر کنند. آن‌ها نمی‌دانند قرار است به زمین بازگردند یا بمیرند.‬‬

نمایشنامه‌ی نوای اسرارآمیز (Enigma Variations) نمایشنامه‌ای از اشمیت است که در بسیاری از متون به عنوان شاهکار اریک امانوئل اشمیت از آن یاد می‌شود. این اثر با محوریت عشق روایت شده و می‌توان رگه‌هایی از روان‌شناسی و فلسفه را در آن مشاهده کرد. موضوع این کتاب درباره‌ی شخصیتی به نام «ابل زنورکو» است که برنده‌ی جایزه‌ی نوبل شده اما انزوا را برگزیده و در جزیره‌ای دورافتاده در دریای نروژ زندگی می‌کند. «اریک لارسن» خبرنگاری است که موفق می‌شود از او وقتی برای مصاحبه بگیرد، پس نزد او می‌رود اما اتفاق‌های عجیب و غریبی را در این مسیر تجربه می‌کند. لارسن در لحظه‌ی ورودش به خانه‌ی زنورکو مورد شلیک گلوله قرار می‌گیرد و به تدریج درمی‌یابد که انسانی غیرعادی در مقابلش قرار دارد.

مجموعه‌ داستان‌های چرخه‌ی نامرئی (Le Cycle de l'Invisible) نیز بر معنویات و موضوع هماهنگی و شباهت انسان‌هایی با ادیان مختلف تمرکز دارد. این مجموعه شامل هشت رمان مستقل از یکدیگر است که تا سال 2018 بیش از 10 میلیون نسخه از آن‌ها در سراسر جهان به فروش رسید.

اریک امانوئل اشمیت فقط نمایشنامه‌نویس نبود. او رمان‌ها و داستان‌های متعددی نیز نوشت. برای مثال یکی از رمان‌های مطرح او «انجیل‌های من» (The Gospel According to Pilate) نام دارد که سال 2000 منتشر شد. بخش اول این رمان «شب باغ زیتون» نام دارد و به پیامبری عیسی مسیح اختصاص دارد و نویسنده در بخش دوم با عنوان «انجیل به روایت پیلاطس» ماجرای رستاخیز این پیامبر را روایت می‌کند.

اریک امانوئل اشمیت غالباً از زبانی ساده، روان و کلاسیک برای نگارش آثارش بهره می‌گیرد و مفاهیمی چون امید، مرگ، زندگی، راستی، دروغ، عشق و تنفر بخشی جدایی‌ناپذیر از نوشته‌هایش هستند. او علاقه‌ی زیادی به استفاده از مضامین جاودانه در آثارش دارد و می‌کوشد داستان‌های عمیقی را روایت کند که مخاطب را به تفکر وادارد.

مخاطبان این نویسنده‌ی ادبیات فرانسه از اقشار مختلف جامعه هستند، همان‌گونه که شخصیت‌های داستانی او را انسان‌هایی از همه‌ی طبقات اجتماعی شکل می‌دهند.

اشمیت که در رشته‌ی فلسفه تحصیل کرده، در آثارش نیز مفاهیم فلسفی، اخلاقی و اجتماعی و همچنین ارزش‌های والای انسانی را با زبان و روایتی قابل درک در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

به دلیل همین ویژگی‌هاست که برخی از منتقدان ادبی، اریک ایمانوئل اشمیت را پدیده‌ی ادبیات معاصر فرانسه می‌دانند و از او به عنوان جواهری در ادبیات معاصر یاد می‌کنند؛ نویسنده‌ای که مسیرهای جدیدی را در مقابل دیدگان مخاطبان باز کرده است.

اریک امانوئل اشمیت نه تنها در خلق نمایشنامه، بلکه در نوشتن فیلم‌نامه، رمان، داستان کوتاه و اپرا هم موفق عمل کرده و جوایز معتبری را به دست آورده است. برای مثال او در سال 1998 برنده‌ی جایزه‌ی آکادمی بالزاک، در سال 2000 برنده‌ی جایزه‌ی بزرگ تئاتر برای مجموعه‌آثارش از آکادمی فرانسه، در سال 2004 برنده‌ی جایزه‌ی بزرگ تماشاگران از لایپزیگ، و در سال 2010 برنده‌ی جایزه‌ی بهترین مجموعه‌داستان گنکورش (جایزه‌ای که به بهترین کتاب داستانی منتشرشده در همان سال تعلق می‌گیرد) شد.

ضمن اینکه اریک امانوئل اشمیت بارها در سال‌های مختلف جایزه‌ی مولیر را از آنِ خود کرد؛ این جایزه بالاترین افتخار تئاتری کشور فرانسه محسوب می‌شود.